Barokowo - renesansową rezydencję Lemberk u podnóża Gór Łużyckich (czeska strona Sudetów) niedaleko miasteczka Jablonnégo v Podještědí polecam nie tylko miłośnikom zamków, ale i pięknych tras pieszych oraz rowerowych po tym zakątku Kraju Libereckiego.
Pierwszą warownię wybudował Gaweł (Hawel) z Lemberka, jeden z doradców czeskich królów z dynastii Przemyślidów. Zabezpieczała w średniowieczu szlak handlowców z Czech do Żytawy. Nazwa zamku pochodzi od godła rodu Markvarticów, w którym główną rolę odgrywała lwica.
Podczas wojennej wyprawy na Morawy ów Gaweł zakochał się w niejakiej Zdzisławie. Szybko się z nią ożenił i doczekał gromadki dzieci. Małżeństwo kwitło, rozwijały się też okolice zamku. Do tego stopnia, że powstało miasto Jablonné i klasztor. Zdzisława była bardzo wrażliwa na krzywdę innych i biedę. Założyła przytułek dla ubogich, ufundowała klasztory żebracze. Ale przede wszystkim słynęła z nadprzyrodzonych uzdrowicielskich czynów.
W pobliżu zamku idąc ścieżką w kierunku Jablonné , dojdziecie do studzienkę Zdzisławy, której woda ma rzekomo właściwości lecznicze. W 1995 roku Papież Jan Paweł II uznał Zdzisławę na świętą. Obecnie Zdzisława Czeska jest patronką Kraju Libereckiego a jej imieniem nazwano piękną trasę rowerową, nawiązującą do tradycji pielgrzymek, jakie odbywały się w dawnych czasach w do Lemberku.
Po śmierci ostatniego potomka Gawła i Zdzisławy - Haška - około 1400 roku zamek przeszedł w ręce rodu Vartenberków. W XV wieku podczas wojen husyckich właściciele często się zmieniali, głównie z szeregów szlachty łużyckiej i saksońskiej. Zamek stopniowo tracił swój wczesnogotycki wygląd i został przebudowany na renesansowy pałac. Swój renesansowy charakter zamek zyskał w połowie XVI wieku, gdy Lemberk stał się własnością Henryka Kurzbacha ze Żmigrodu.
Kolejna przebudowa miała miejsce na początku XVII wieku, kiedy zamek z majątkiem należał do panów Donína. Budynek został podniesiony na drugim piętrze i przykryty tzw. literą sgraffito. Pod panowaniem Donína około 1610 r. W głównej sali wykonano drewniany strop kasetonowy z pomalowanymi bajkami zwierząt. Stąd sala została nazwana „bajkową”.
Po wojny trzydziestoletniej majątek kupił Albrecht von Wallenstein, a po jego gwałtownej śmierci w roku 1634 - Jan Rudolf Breda i jego syn Krzysztof, którzy po 1660 przebudowali zamek w barokowym stylu. Przy robotach w rezydencji zachowywali się jak szejkowie z Kataru przy budowie stadionów na Mundial 2022 - nieludzko traktowali chłopów pańszczyźnianych, co doprowadziło do powstań w latach 1679-1680.
Nowa era w dziejach Lemberka nastała w 1726 roku, gdy kupił go Filip Józef Gallas, właściciel innych pięknych zamków we Frýdlancie, Libercu i Grabštejnie. Wojny nie oszczędziły zamku. W latach 1904–1910 odnowiono wnętrza, których stiukową dekorację udanie restaurował jabłoński rzeźbiarz i sztukator Jan Dukát. Gallasów wypędziły w 1941 roku hitlerowcy. Cztery lata później Lemberk przeszedł na własność państwa i w roku 1951 powstały w nim pierwsze ekspozycje muzealne. Przez długi czas był zamknięty dla ruchu turystycznego.
SALA BAJKOWA, RYCERSKA I KAPLICA
Zwiedzane zaczynamy od przejścia aż trzech bram! Pierwsza brama w stylu wczesnobarokowym jest wbudowana do muru obronnego.
Druga - to renesansowa wieża bramna z cebulowatą kopułką krytą gontem i zegarem słonecznym nad portalem (obecnie w remoncie). Trzecia brama dobudowana do rogu zamku prowadzi prosto na dziedziniec.
Po lewej stronie dziedzińca stoi gotycka wieża zamkowa - najstarsza część zamku, z XIV wieku. W 1754 roku przykryto ją barokowym blaszanym baniastym hełmem. Zamek przeszedł w latach 70. XX w. szereg renowacji: wymieniono dach, hydraulikę, wykonano prace konserwatorskie na suficie w Sali Bajkowej, czarnej kuchni i innych komnatach. Turyści ponownie mogą go zwiedzić od 1992 roku.
Zwiedzać zabytek można w dwojaki sposób: Zwiedzać zabytek można w dwojaki sposób:
Zwiedzać zabytek można w dwojaki sposób: Mała trasa - obejmuje pomieszczenia pierwszego piętra (m.in.kaplicę Zesłania Ducha Świętego z bogatą wczesnobarokową dekoracją stiukową, pokoje renesansowe i barokowe, salę bajkową, salę rycerską, salon rokokowy, sypialnię klasycystyczną, jadalnię rokokową i buduar) oraz część pomieszczeń na parterze (kancelarię, czarną kuchnię). Wycieczka trwa około 50 minut, bilet normalny wynosi 170 koron czeskich, osoby do lat 17 - 70 koron, studenci i emeryci (od 65 lat) - 140 koron.
Duża trasa - obejmuje wszystkie pomieszczenia małej trasy oraz na nowo wykończone pokoje na parterze (Zdislavina izdebka, arsenał oraz dwa urządzone salony wiążące się z niedalekim zamkiem Nový Falkenburk) - czas zwiedzania 70 minut, bilet normalny - 210 koron, osoby do lat 17 - 80 koron, studenci i emeryci (od 65 lat)- 160 koron.
Oprowadzania po zamku odbywa się w języku czeskim, ale polscy turyści otrzymują przewodnik w języku polskim, z opisem poszczególnych pomieszczeń.
W zachodnim skrzydle zamku jest duża sala jadalna, zwana Salą Bajkową ze względu na kasetonowy strop, w którego 77 polach namalowane są sceny z bajek Ezopa, pochodzące z czasu około 1610 roku.
W 1758 r. w Sali Bajkowej utworzono szpital polowy dla żołnierzy rannych w bitwie pod Hochkirk. Ponad tysiąc mężczyzn zmarłych z powodu ciężkich obrażeń i braku leków pochowano w lesie w pobliżu zamku, a miejsce to przypomina dziś drewniany krzyż.
W północnym skrzydle zamku, przez połączenie dwóch kondygnacji powstała Wielka Sala (zwana też Rycerską) z bogatym wystrojem sztukatorskim, czterema malowidłami na suficie i 16 freskami ze scenami z wojny trzydziestoletniej. Pochodzą one z XVII wieku, ale w XIX wieku zostały znacznie przemalowane.
W sąsiedztwie wieży wejściowej znajduje się kaplica zamkowa z II połowy XVII wieku, bogato ozdobiona wczesnobarokową sztukaterią i freskami sklepiennymi. W kaplicy są też do dziś działające organy z 1723 roku.
W czasie wojny siedmioletniej w zamku urządzono szpital wojskowy, w 1775 Lemberk ucierpiał w buncie chłopstwa a w 1813 roku ostrzelały go wojska napoleońskie.
Zamek przeszedł w latach 70. XX w. szereg renowacji: wymieniono dach, hydraulikę, wykonano prace konserwatorskie na suficie w Sali Bajkowej, czarnej kuchni i innych komnatach. Turyści ponownie mogą go zwiedzić od 1992 roku. W dalszej części zamku zaglądniemy do bogato zdobionych sztukaterią, odnowioną w I dekadzie XX wieku komnat z czasów renesansu, baroku i rokoko. W parterze wieży znajdziemy pomieszczenie tzw. czarnej kuchni z wyposażeniem z XVII wieku. Ciekawe historie i tajemnice kryją w sobie również wzgórze zamkowe. W piaskowcowych skałach wzdłuż stawów u podzamcza jest kilka piwnic, z których części korzystał tutejszy PGR. Największe są piwnice w miejscu zburzonego browaru pańskiego, wyciosane w latach 90. XVII wieku. Zagadkowa jest też wykuta w skale sztolnia wodna ze źródłem. Pod samym zamkiem znajduje się 35-metrowej długości sztolnia, w której wydobywano rudę żelaza.
Praktyczne porady!!!
👉Bezpłatny parking dla samochodów i autobusów znajdziecie około 400 metrów od zamku, u jego podnóża.
👉Osoby niepełnosprawne mogą parkować bezpośrednio przed zamkiem w wyznaczonym miejscu.
👉Zwiedzanie tylko z małymi zwierzętami, w pudełku, torbie lub ramionach właściciela.
ŚCIEŻKA ŚW. ZDZISŁAWY
Wędrówka po zamku to nie koniec naszej przygody u podnóża Gór Łużyckich. Ścieżka Św. Zdzisławy zaprowadzi nas do mnóstwa interesujących miejsc.
W podzamczu, poza terenem zamku, stoją obok siebie trzy piętrowe domy szachulcowe z XVII wieku. Za nimi leży rozległy ogród, do którego wchodzi się bramą z herbem Bredów.
Na skraju stoją pozostałości mitologicznych posągów różnego pochodzenia oraz barokowe rzeźby przypisywane Maciejowi B. Braunowi. W parku są też dwie fontanny z XVII i XVIII wieku.
Aleja lipowa prowadzi stąd do ogrodzonego dawnego cmentarzyka z nie utrzymywaną dziś tzw. kaplicą Zdzisławy z wieżyczką i płytami nagrobnymi. Inne dwie chronione aleje znajdują się pod wzgórzem, koło Lvovej.
Ścieżka prowadzącą do Jablonne jest prosta i doskonale oznakowana, nie zabłądzicie.
Belweder Bredów - letnia siedziba właścicieli zamku, otoczony przez zabytkowy ogród.
Na wzgórzu w okolicy zamku i podzamcza stoją rozproszone kapliczki i rzeźby artystów z różnych stron świata, którzy regularnie spotykają się na Lemberku.
W drodze do Jablonnego zastaniemy odremontowane źródło „dobrej wody”, zwane Studzienką Zdzisławy. Zdobi je empirowa glorieta z ośmioma toskańskimi kolumnami, wyremontowana w 1862 roku. Woda ze studzienki ma rzekomo właściwości lecznicze. Możecie spróbować.
Jedna z przydrożnych kapliczek na trasie Lemberk - Jablonne.
Na jednym z przydrożnych domów widnieje piękny mural z najważniejszymi zabytkami regionu.
Zwieńczeniem wycieczki jest miasteczko Jablonné v Podještědí z różową bazyliką, pałacami i kolumną morową. Jedno z najstarszych w północnych Czech z XIII wieku. Miejsce odpoczynku św. Zdzisławy i jedyne miasto w Czechach odwiedzone przez Napoleona I w czasie odwrotu z nieudanej kampanii w Rosji , w 1813 roku.
Łużyckie domki w zabudowie szachulcowej pięknie kontrastują z wybrukowanymi uliczkami i rzeźbami świętych. Wizytówką miasta jest różowo - biała, barokowa bazylika mniejsza św. Wawrzyńca i św. Zdzisławy Czeskiej z klasztorem dominikańskim autorstwa wiedeńskiego architekta Johanna Lucasa Hildebrandta.
To też jeden z najpiękniejszych przykładów baroku w Europie Środkowej, w którym po raz pierwszy zastosowano tzw. okno czasu w Czechach. Od kiedy jest tutaj pochowana wspomniana św. Zdzisława (Zdislava), świątynia stała się celem licznych pielgrzymek a dziś jest również ważnym punktem na trasie turystycznej Via Sacra, skupiającym najważniejsze zabytki sakralne na pograniczu polsko - niemiecko - czeskim. Poniżej scenki z życia Zdzisławy , jakie obejrzałem na klasztornej wystawie.
Rynek miasteczka z jednej strony mocno szpeci dziurawa droga i masa zaparkowanych aut, z drugiej jego wizytówką odrestaurowane kamieniczki i kolumna morowa. Takie dziękczynne, pięknie zdobione budowle znajdziemy praktycznie w większości czeskich miast.
Tą w Jablonne wybudowano w 1687 r. ku czci Jezusa Chrystusa, Panny Marii oraz świętych
Józefa, Wacława, Sebastiana i Rozalii w podziękowaniu za powstrzymanie wielkiej epidemii dżumy siedem lat wcześniej. W późniejszym czasie przybyły rzeźby kolejnych świętych.
Pałacyk Pachtów z Rájova
Warto zatrzymać się przy pomarańczowym budynku, w którym w 1813 roku gościł sam Napoleon Bonaparte. To zresztą jedyne miejsce w Czechach, w którym nocował cesarz. W tamtych czasach był to rokokowy pałacyk myśliwski, w którym w XVIII wieku mieściła się poczta konna. Obecnie w środku jest restauracja z dobrym, czeskim jedzeniem. Na rogu pałacyku stoi wczesnobarokowa Kolumna Trójcy Przenajświętszej z 1682 roku.
Pałac Nový Falkenburk - niegdyś średniowieczna twierdza, przebudowa w XVI wieku z inicjatywy Jindřicha Berki z Dubé na piękny pałac z rozległym parkiem. W trakcie siedmioletniej wojny w XVIII wieku znajdował się tutaj lazaret. Nowy właściciel, Liebieg, fabrykant z Liberca, wyremontował pałac w 1901 r. Do dziś zachowała się stiukowa dekoracja wnętrza, malunki na suficie oraz sala lustrzana. Obecnie w pałacu mieści się dom dziecka.
Kto nie ma dość, polecam przesiąść się na rower i przejechać kilkanaście kilometrów malowniczą cyklostradą Św.Zdzisławy. Biegnie ona u stóp Gór Łużyckich z Novego Boru przez Svor, Cvikov, Kunratice i Velky Valtinov aż do Jablonnego v Podještědí a stąd dalej przez Rynoltice do Bilego Kostelu nad Nisou. Na trasie mnóstwo pięknych miejsc, jak choćby zabudowania architektury ludowej w Rynolticach, browar i domy mieszczańskie w Cvikov, wykuta na skale płaskorzeźba rycerza na koniu i skaczącej dziewczynki w Kunraticach czy prawosławny cmentarz żołnierzy z czasów I wojny światowej, głównie rosyjskich i ukraińskich, zmarłych na tyfus w pobliskim obozie jenieckim (w Lada v Podještědí).
Gdzie zjeść?
W okolicy zamku jest restauracja Lemberk, w której oczywiście nie mogłem sobie odmówić knedlików. W samym Jablonne jest kilka knajpek z czeskimi specjałami, pizzą i kebabem a także kawiarnie z lodami. Tu też zasięgniecie wszelkich informacji w miejscowym punkcie obsługi turystów.
Zapraszam Was do lektury moich innych postów dotyczących ciekawych miejsc w północnych Czechach. Poniżej linki do nich: